(σε συνεργασία με τον καθηγητή Διον. Μπενέτο)
Θέμα: Η ανάπτυξη του αστικού φαινομένου στη μεσαιωνική Ευρώπη: ιστοριογραφικές προσεγγίσεις και σύγχρονες πηγές
Περίληψη: Το ζήτημα της αστικής ανάπτυξης ως στοιχείο πολιτισμικής και οικονομικής διαφοροποίησης μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας για την οργάνωση ταυτοτήτων αποτελεί το κεντρικό θέμα αυτού του σεμιναρίου, με τη διαφορά ότι τη φετινή χρονιά η ανάλυση θα έχει αναφορές στις συνθήκες που διαμόρφωσαν το πλαίσιο της ιστοριογραφικής προσέγγισης. Με αυτή την έννοια το σεμινάριο θα αναζητήσει τις ιστορικές συγκυρίες μέσα στις οποίες συγκροτήθηκαν αυτά τα θέματα και, επομένως, θα κινηθεί στην ιστορική πρίοδο του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και του μεσοπολέμου. Ιδιαίτερες αναφορές θα γίνουν στις σχέσεις μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ κατά την παραπάνω περίοδο.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Brandes J., Herbert Hoover and economic diplomacy; Department of Commerce policy 1921-1928, Pittsburgh, University of Pittsburgh Press, 1962.
Brown, R., A History of Accounting and Accountants, Edinburgh 1905.
Friedman, J. B., Kr. M. Figg, Trade, Travel and Exploration in the Middle Ages. An encyclopedia, Routlege, 2017.
Gies, F., J. Gies, Life in a Medieval City, Harper and Row, 1981.
Given J.B., State and Society in Medieval Europe: Gwynedd and Languedoc under outside Rule, Cornell University Press, 1990.
Goodlich M., G.Ewald, Violence and Miracle in the Fourteenth Century: Private Griefand Public Salvation, The University Chicago Press, 1995.
Graham-Leigh, E., The Southern French Nobility and the Albigensian Crusade, Woodbridge, 2005.
Mundy J.H., Studies in the Ecclesiastical and Social History of Toulouse in the Age of Cathars, Cornwall, 2006.
Philippe, B., A. Kriegel, D.Roche, Etre juif dans la société française du Moyen- Âge à nos jours, Complexe, 1997.
Pounds, N.J.G., An economic history of medieval Europe, Longman, 1974.
Pryor, J., Commerce, Shipping and Naval Warfare in the Medieval Mediterranean, Variorum Reprints,1987.
Rosenberg, Emily S., Financial Missionaries to the World: The Politics and Culture of Dollar Diplomacy, 1900–1930. Cambridge, Mass.: Harvard UP, 1999.
Taylor, Cl., Heresy, Crusade and Inquisition in Medieval Quercy, York Medieval Press, 2011.
Woolf, A.H., A.G. Cosmo, A Short History of Accountants and Accountancy. London, 1912.
Χειμερινό εξάμηνο
Θέμα: Ιστορία / Ιστορίες της ευρωπαϊκής μετανάστευσης (1750-1930 περίπου)
Περίληψη: Εξετάζονται όψεις της εσωτερικής, ενδο-ευρωπαϊκής και διηπειρωτικής μετανάστευσης/μετακίνησης των πληθυσμών της δυτικής, βόρειας, κεντρικής και κεντροανατολικής Ευρώπης σε συνάρτηση με τις θεμελιώδεις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διαδικασίες που επηρεάζουν καθοριστικά και μετασχηματίζουν ή/και ανατρέπουν τη ζωή των κατοίκων της ευρωπαϊκής ηπείρου κατά την υπό εξέταση περίοδο (εκβιομηχάνιση, αστικοποίηση, οικονομικές κρίσεις, πολεμικές συρράξεις, αποικιακή εξάπλωση, πολιτικές διαχείρισης κοινωνικών ζητημάτων, ανάπτυξη των εθνικισμών και εθνικιστικές πολιτικές). Στο ευρύτερο αυτό πλαίσιο θα μας απασχολήσουν ειδικότερα συγκεκριμένες μορφές μετανάστευσης, όπως η κυκλική ή εποχική μετανάστευση (ειδικά ως προς τους αγροτικούς πληθυσμούς) και η υπερατλαντική μετανάστευση, καθώς και ζητήματα όπως η αγροτική έξοδος, η εισροή εσωτερικών μεταναστών στα αστικά κέντρα και η ενσωμάτωση ή περιθωριοποίησή τους, η αντιμετώπιση της φτώχειας και της εγκληματικότητας στην Ευρώπη μέσα από την αναγκαστική, διηπειρωτική μετακίνηση/μετανάστευση, η αναζήτηση καλύτερων συνθηκών ζωής στο πλαίσιο των αποικιακών αυτοκρατοριών, πληθυσμιακές μετακινήσεις ως συνέπεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου και των μεσοπολεμικών κρίσεων. Μας ενδιαφέρει τόσο μία εκ των άνω προσέγγιση με βάση τις κρατικές πολιτικές, τους νόμους, τα στατιστικά στοιχεία και τους λόγους που συγκροτούνται περί τη μετανάστευση όσο και μία ιστορία από τα κάτω που διερευνά τα κίνητρα, τις στρατηγικές, τις πρακτικές και τις βιωμένες εμπειρίες των ιστορικών υποκειμένων.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Bade K., Migration in European History (μετάφ. από τα γερμανικά Allison Brown), Blackwell, 2003.
Bade, Klaus J., Pieter C. Emmer, Leo Lucassen, Jochen Oltmer (eds), The Encyclopedia of European Migration and Minorities. From the Seventeenth Century to the Present, Cambridge University Press, 2011. (μετάφραση από τα γερμανικά)
Baines, Dudley, Emigration from Europe 1815-1930, Macmillan Education LTD, Houndmills, Basingstoke, Hampshire and London, 1991.
Hahn, Sylvia, Historische Migrationsforschung, Campus Verlag, Frankfurt a.M., New York, 2012.
Harzig, Chr., Dirk Hoerder, What is Migration History?, Polity Press, Cambridge, Malden 2009.
Hoerder, Dirk, Cultures in Contact: World Migrations in the Second Millenium (Comparative and International Working-Class History), Duke University Press, 2002.
Lucassen, J., L. Lucassen, (επιμ.), Migration, Migration History, History. Old Paradigms and New Perspectives, Peter Lang, Bern, Berlin et.al., 1997.
Manning, Patrick, Migration in World History, Routledge, New York 2005.
Page, Moch, L., Moving Europeans. Migration in Western Europe since 1650, Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis 22003 [ 1992].
Siddle, D. J. (επιμ.), Migration, Mobility and Modernization, Liverpool University Press 2000.
Εαρινό εξάμηνο
Θέμα: Ο Πόλεμος των λέξεων, των ήχων και των συμβόλων. Ο πόλεμος της προπαγάνδας ανάμεσα σε Προτεστάντες και Καθολικούς στη Δύση του 16ου και 17ου αιώνα
Περίληψη: Με την εμφάνιση του Μαρτίνου Λούθηρου η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δέχτηκε μια επίθεση πρωτοφανούς κλίμακας στην ιστορία της. Μια επίθεση όπου οι πράξεις φυσικής βίας (εικονοκλαστικές επιθέσεις) και λεκτικής βίας (κήρυγμα από τον άμβωνα, δημόσιες αντιπαραθέσεις σε μαζικούς χώρους) συνδυάστηκαν με το επαναστατικό μέσο της τυπογραφίας, με θεατρικά δρώμενα και γκράφιτι σε δρόμους και πλατείες των πόλεων και, τελικά, και με τη γενικευμένη πολεμική εμπλοκή. Με την ανάδυση του Ιωάννη Καλβίνου, η κρίση της Μεταρρύθμισης πέρασε αρχικά στο γαλλικό έδαφος και στις Κάτω Χώρες, για να γενικευθεί με ραγδαία ταχύτητα, αποκτώντας μια κυρίαρχη πολιτική διάσταση, με τον σχηματισμό προτεσταντικών και καθολικών πολιτικο-στρατιωτικών ενώσεων, οι οποίες συγκρούστηκαν στο ευρωπαϊκό έδαφος και στις ευρωπαϊκές αποικίες στον Νέο Κόσμο.
Η σύγκρουση ανάμεσα στις δύο αλληλο-αναιρούμενες εκδοχές της χριστιανικής θρησκείας σύντομα προσέλαβε διαστάσεις ολοκληρωτικού προπαγανδιστικού πολέμου. Και οι δυο πλευρές χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα, μεμονωμένα ή συνδυαστικά (υβριδικές μορφές προπαγάνδας) για να πλήξουν τον αντίπαλο, καταδεικνύοντας στα στοχευόμενα κοινά (αναγνωστικά και ακροατήρια) τη δαιμονική/αιρετική του φύση. Στις αστικές κοινότητες της Δύσης που βίωσαν τη θρησκευτική διάσπαση, ο πόλεμος της προπαγάνδας ξεπέρασε γρήγορα το κήρυγμα από τον άμβωνα, την αφισοκόλληση, την εικονοκλαστική βία, τις δημόσιες λατρευτικές συγκεντρώσεις, για να συμπεριλάβει στοχευμένες παρεμβάσεις στα αστικά ηχοτοπία, ακόμη και τον πόλεμο των μυρωδιών. Ο αστικός χώρος υπέστη πολλαπλές απόπειρες χωροταξικού ανασχεδιασμού, με μείζον διακύβευμα την κυρίαρχη –αν όχι αποκλειστική– παρουσία της μιας ή της άλλης πλευράς.
Το σεμινάριο αρχικά επιχειρεί μια λεπτομερή χαρτογράφηση του πεδίου της προπαγανδιστικής αντιπαράθεσης. Κατόπιν θα διερευνήσουμε μια προς μια τις επιμέρους πτυχές του προπαγανδιστικού πολέμου (πόλεμος των λέξεων, των ήχων και των συμβόλων) στην Ευρώπη του 16ου και 17ου αιώνα, για να καταλήξουμε σε μια απόπειρα συνολικής αποτίμησης της Μεταρρύθμισης ως επανάστασης στην επικοινωνιακή διαδικασία.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Auerbach, Jonathan, Russ Castronovo (επιμ.), The Oxford Handbook of Propaganda Studies, Οξφόρδη, OUP, 2013.
Behringer, Wolfgang, “Communications Revolutions: A Historiographical Concept”, German History Vol. 24 No. 3, 2006, 333-374.
Brady, Thomas Jr., Communities, Politics and Reformation in Early Modern Europe, Leiden, Brill, 1998.
Chartier, Roger (επιμ.), The Culture of Print. Power and the Uses of Print in Early Modern Europe, New Jersey, Princeton University Press, 1987.
Diefendorf, Barbara B., Carla Hesse (επιμ.), Culture and Identity in Early Modern Europe (1500-1800), Ann Arbor, The University of Michigan Press, 1993.
Edwards, Mark U. Jr., Printing, Propaganda, and Martin Luther, Berkeley, University of California Press, 1994.
Fisher, Alexander J., Music, Piety and Propaganda. The Soundscapes of Counter-Reformation Bavaria, Οξφόρδη, OUP, 2014.
Γαγανάκης, Κώστας, Ο Πόλεμος των λέξεων. Θρησκευτική διαμάχη και προπαγάνδα στη Γαλλία τον καιρό της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου, Αθήνα, Νεφέλη, 2003.
Koerner, Joseph Leo, The Reformation of the Image, Λονδίνο, Reaktion Books, 2004.
Loewe, Andreas, Katherine Firth, Martin Luther and the Arts. Music, Images, and Drama to Promote the Reformation, Leiden, Brill, 2023.
Pettegree, Andrew, Reformation and the Culture of Persuasion, Κέιμπριτζ, CUP, 2005.
Scribner, R.W., Για το καλό των απλών ανθρώπων. Η λαϊκή προπαγάνδα κατά τη Γερμανική Μεταρρύθμιση, Αθήνα, Εκδόσεις Ξιφαράς, 2011.
Stephenson, Barry, Performing the Reformation. Public Ritual in the City of Luther, Οξφόρδη, OUP, 2010.
Waite, Gary K., Reformers on Stage. Popular Drama and Religious Propaganda in the Low Countries of Charles V, 1515-1556, Toronto, The University of Toronto Press, 2000.
Εαρινό εξάμηνο
Θέμα: Οι Λατίνοι στη μεσαιωνική Ανατολική Μεσόγειο (12ος-15ος αι.): θεσμοί, κοινωνία, πηγές, ιστοριογραφία σε συγκριτική εξέταση
Περίληψη: Το σεμινάριο επικεντρώνεται στην παρουσία, δράση και εγκατάσταση διάφορων δυτικών δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο, ιδίως στο πλαίσιο του σταυροφορικού κινήματος. Επιχειρείται μια συγκριτική προσέγγιση μεταξύ της λεγόμενης Φραγκοκρατίας στον ελλαδικό χώρο και των «σταυροφορικών κρατών» που είχαν δημιουργηθεί στην περιοχή της Συρίας-Παλαιστίνης μετά την Πρώτη Σταυροφορία. Βασικά θέματα προς εξέταση: η μεταφορά θεσμών από τη Δύση και η επιρροή και προσαρμογή τοπικών στοιχείων· η κοινωνική οργάνωση και οι σχέσεις με τους γηγενείς πληθυσμούς· η αντίληψη του «Άλλου» και η δημιουργία νέων μεικτών ταυτοτήτων· οι κύριες πηγές για τη μελέτη των λατινικών κυριαρχιών στην ανατολική Μεσόγειο· ιστοριογραφικά ερωτήματα και ρεύματα αναφορικά με τις σταυροφορίες και τα σταυροφορικά κράτη – π.χ. αν και σε ποιο βαθμό μπορούν να χαρακτηριστούν ως μια πρώτη «αποικιοκρατία». Συνολικά, ζητούμενο είναι η σφαιρικότερη κατανόηση και θέαση τόσο της Φραγκοκρατίας όσο και του σταυροφορικού κινήματος στο ευρύτερο ευρωπαϊκό και μεσογειακό τους πλαίσιο.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Balard, M., Les Latins en Orient (Xe-XVe siècle) (Presses universitaires de France, 2006).
Barber, M., The Crusader States (Yale University Press, 2012).
Chrissis, N.G., Crusading in Frankish Greece: A Study of Byzantine-Western Relations and Attitudes (Brepols, 2012).
Edbury, P.W., The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191-1374 (Cambridge University Press, 1991).
Gerstel, S.E.J. (ed.), Viewing the Morea: Land and People in the Late Medieval Peloponnese (Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 2013).
Γιαννακόπουλος, Δ. Κ., Δουκάτο των Αθηνών: η κυριαρχία των Acciaiuoli (Βάνιας, 2006).
Hendrickx, B., Οι Θεσμοί της Φραγκοκρατίας (Σταμούλης, 2007).
Jacoby, D., La féodalité en Grèce Médiévale. Les «Assises de Romanie». Sources, application et diffusion (Mouton, 1971).
Jotischky, A., Crusading and the Crusader States (Pearson, 2004).
Kedar, B.Z., Crusade and Mission: European Approaches toward the Muslims (Princeton University Press, 1984).
Kedar, B.Z., Cultures of the Medieval Kingdom of Jerusalem (Cornell University Press, 2025).
Lock, P., The Franks in the Aegean, 1204-1500, Longman, 1995 [ελληνική μετάφ. Οι Φράγκοι στο Αιγαίο, 1204-1500 (Ενάλιος, 1998)].
MacEvitt, C., The Crusades and the Christian World of the East: Rough Tolerance (University of Pennsylvania Press, 2008).
Μοσχονάς, Ν.Γ., Μ.-Γ. Λίλυ Στυλιανούδη (επιμ.), Το δουκάτο του Αιγαίου (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2009).
Murray, A.V., The Franks in Outremer: Studies in the Latin Principalities of Palestine and Syria, 1099-1187 (Ashgate, 2015).
Ντούρου-Ηλιοπούλου, Μ., Το φραγκικό πριγκιπάτο της Αχαΐας (1204-1432): ιστορία, οργάνωση, κοινωνία (Βάνιας, 2005).
Prawer, J., The Latin Kingdom of Jerusalem: European Colonialism in the Middle Ages (Weidenfeld and Nicolson, 1972).
Riley-Smith, J. (ed.), The Oxford Illustrated History of the Crusades (Oxford University Press, 1997).
Setton, K.M., Catalan Domination of Athens, 1311-1388 (Variorum Reprints, 1975).
Shawcross, T., The Chronicle of the Morea: Historiography of Crusader Greece (Oxford University Press, 2009).
Tsougarakis, N.I., P. Lock (eds), A Companion to Latin Greece (Brill, 2014)
Tyerman, C., The Debate on the Crusades (Manchester University Press, 2011)
