Χειμερινό εξάμηνο
Θέμα: Ιστορία της οικογένειας στην Ευρώπη από τον 18ο ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα
Περίληψη: Στο σεμινάριο εξετάζουμε την ιστορία της οικογένειας και των οικιακών ομάδων στην Ευρώπη κατά την πρώιμη νεότερη και τη νεότερη περίοδο με έμφαση στον 18ο, τον 19ο και τον πρώιμο 20ό αιώνα. Ασχολούμαστε με ζητήματα όπως το μέγεθος και η σύνθεση των νοικοκυριών, ο κύκλος ζωής των οικογενειών, τα συστήματα και οι πρακτικές κληροδότησης, η οργάνωση και η λειτουργία της οικογενειακής οικονομίας, οι σχέσεις εξουσίας και οι συναισθηματικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη του νοικοκυριού και ευρύτερα ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, σε συνάρτηση με τον γάμο, τη γονιμότητα, τις γεννήσεις εκτός γάμου, την ανατροφή των παιδιών, τις σχέσεις γονιών-παιδιών, τις σχέσεις μεταξύ αδελφών, τα συγγενικά δίκτυα κλπ. Προσεγγίζουμε το θέμα συνδυάζοντας τις ιστορικές-δημογραφικές προσεγγίσεις που χαρακτήριζαν το πεδίο στα πρώτα του βήματα με μεθόδους της λεγόμενης «νέας ιστορίας», ιδίως μέσω της ιστορικής ανθρωπολογίας, της μικροϊστορίας και της ιστορίας της καθημερινής ζωής. Μελετώντας την ιστορία της ευρωπαϊκής οικογένειας στο πλαίσιο των ευρύτερων κοινωνικο-οικονομικών, πολιτισμικών, πολιτικών συμφραζομένων και σε συνάρτηση με αυτά, μας ενδιαφέρουν άλλωστε επίσης οι κρατικές, εκκλησιαστικές και κοινοτικές πολιτικές που αφορούσαν στην οικογένεια, οι πολιτικές που ρύθμιζαν σε κανονιστικό επίπεδο τον γάμο και τις σχέσεις των μελών της.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Anderson M., Approaches to the history of the Western family. 1500-1914, Cambridge University Press 2012.
Burguière A., Klapisch-Zuber Chr., Segalen M., Zonabend Fr. (eds.), A History of the Family Volume II: The Impact of Modernity, Belknap Press 1996.
Hareven T., “The History of the Family and the Complexity of Social Change”, American Historical Review1991, 96/1, pp. 95-124.
Laslett P. with the assistance of Wall R. (eds.), Household and Family in Past Times, Cambridge University Press 2009 (πρώτη έκδοση 1972).
Laslett P., Family Life and Illicit Love in earlier generations, Cambridge University Press 1977.
Kertzer D. and Barbagli M. (eds.), The History of the European Family: Family life in the long nineteenth century (1789-1913), Yale University Press 2002.
Maynes M.J. and Waltner A., The Family: A World History, Oxford University Press 2012.
Mitterauer M. and Sieder R., The European Family: Patriarchy to Partnership from the Middle Ages to the Present, University of Chicago Press 1983 (πρώτη έκδοση στα γερμανικά 1977, μετάφραση από ταγερμανικά).
Rosenbaum H., Formen der Familie. Untersuchungen zum Zusammenhang von Familienverhältnissen, Sozialstruktur und sozialem Wandel in der deutschen Gesellschaft des 19. Jahrhunderts, Frankfurt a. M. 1982.
Sieder R., Sozialgeschichte der Familie, Frankfurt a. M. 1987.
Stone L., The Family, Sex and Marriage in England 1500-1800, New York 1983.
Tilly L., Scott J., Women, Work and Family, New York 1978.
Wall R. in collaboration with Robin J. and Laslett P. (eds.), Family Forms in historic Europe, Cambridge University Press 1983.
Wall R., Hareven T.K. and Ehmer J. with the assistance of Cerman M. (eds.), Family History Revisited. Comparative Perspectives, Newark and London, University of Delaware Press, Associated University Presses 2001.
Χειμερινό εξάμηνο
Θέμα: Οι Λατίνοι στη μεσαιωνική Ανατολική Μεσόγειο (12ος-15ος αι.): θεσμοί, κοινωνία, πηγές, ιστοριογραφία σε συγκριτική εξέταση
Περίληψη: Το σεμινάριο επικεντρώνεται στην παρουσία, δράση και εγκατάσταση διάφορων δυτικών δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο, ιδίως στο πλαίσιο του σταυροφορικού κινήματος. Επιχειρείται μια συγκριτική προσέγγιση μεταξύ της λεγόμενης Φραγκοκρατίας στον ελλαδικό χώρο και των «σταυροφορικών κρατών» που είχαν δημιουργηθεί στην περιοχή της Συρίας-Παλαιστίνης μετά την Πρώτη Σταυροφορία. Βασικά θέματα προς εξέταση: η μεταφορά θεσμών από τη Δύση και η επιρροή και προσαρμογή τοπικών στοιχείων· η κοινωνική οργάνωση και οι σχέσεις με τους γηγενείς πληθυσμούς· η αντίληψη του «Άλλου» και η δημιουργία νέων μεικτών ταυτοτήτων· οι κύριες πηγές για τη μελέτη των λατινικών κυριαρχιών στην ανατολική Μεσόγειο· ιστοριογραφικά ερωτήματα και ρεύματα αναφορικά με τις σταυροφορίες και τα σταυροφορικά κράτη – π.χ. αν και σε ποιο βαθμό μπορούν να χαρακτηριστούν ως μια πρώτη «αποικιοκρατία». Συνολικά, ζητούμενο είναι η σφαιρικότερη κατανόηση και θέαση τόσο της Φραγκοκρατίας όσο και του σταυροφορικού κινήματος στο ευρύτερο ευρωπαϊκό και μεσογειακό τους πλαίσιο.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
M. Balard, Les Latins en Orient (Xe-XVe siècle) (Presses universitaires de France, 2006) M. Barber, The Crusader States (Yale University Press, 2012)
N.G. Chrissis, Crusading in Frankish Greece: A Study of Byzantine-Western Relations and Attitudes (Brepols, 2012)
P.W. Edbury, The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191-1374 (Cambridge University Press, 1991)
S.E.J. Gerstel (ed.), Viewing the Morea: Land and People in the Late Medieval Peloponnese (Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 2013)
Δ. Κ. Γιαννακόπουλος, Δουκάτο των Αθηνών: η κυριαρχία των Acciaiuoli (Βάνιας, 2006) B. Hendrickx, Οι Θεσμοί της Φραγκοκρατίας (Σταμούλης, 2007)
D. Jacoby, La féodalité en Grèce Médiévale. Les «Assises de Romanie». Sources, application et diffusion (Mouton, 1971)
A. Jotischky, Crusading and the Crusader States (Pearson, 2004)
B.Z. Kedar, Crusade and Mission: European Approaches toward the Muslims (Princeton University Press, 1984)
P. Lock, The Franks in the Aegean, 1204-1500, Longman, 1995 [ελληνική μτφρ.: Οι Φράγκοι στο Αιγαίο, 1204-1500 (Ενάλιος, 1998)]
C. MacEvitt, The Crusades and the Christian World of the East: Rough Tolerance (University of Pennsylvania Press, 2008)
Ν.Γ. Μοσχονάς & Μ.-Γ. Λίλυ Στυλιανούδη (επιμ.), Το δουκάτο του Αιγαίου (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2009)
A.V. Murray, The Franks in Outremer: Studies in the Latin Principalities of Palestine and Syria, 1099-1187 (Ashgate, 2015)
Μ. Ντούρου-Ηλιοπούλου, Το φραγκικό πριγκιπάτο της Αχαΐας (1204-1432): ιστορία, οργάνωση, κοινωνία (Βάνιας, 2005)
J. Prawer, The Latin Kingdom of Jerusalem: European Colonialism in the Middle Ages (Weidenfeld and Nicolson, 1972)
J. Riley-Smith (ed.), The Oxford Illustrated History of the Crusades (Oxford University Press, 1997)
K.M. Setton, Catalan Domination of Athens, 1311-1388 (Variorum Reprints, 1975)
T. Shawcross, The Chronicle of the Morea: Historiography of Crusader Greece (Oxford University Press, 2009)
N.I. Tsougarakis & P. Lock (eds.), A Companion to Latin Greece (Brill, 2014)
C. Tyerman, The Debate on the Crusades (Manchester University Press, 2011)
Εαρινό εξάμηνο
Θέμα: Γαλλική Επανάσταση. Μια διανοητική ιστορία
Περίληψη: Σύμφωνα με τον Enzo Traverso, η επανάσταση αποτελεί «βασική αναλυτική κατηγορία στην ιστορική ερμηνεία, η οποία συνεπάγεται μια ορισμένη προσέγγιση του παρόντος». Αυτή την ιδιαίτερη δυναμική της Γαλλικής Επανάστασης ως ιστορικού γεγονότος, συλλογικής μνήμης (τοπικής, εθνικής και παγκόσμιας), και ως ιστοριογραφικού προβλήματος επιχειρεί να φωτίσει το σεμινάριο. Υιοθετείται η οπτική της διανοητικής ιστορίας, η οποία ξεπερνά τις συχνά περιοριστικές ταξινομικές λογικές της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας, δίνοντας ανάμεσα σε άλλα βάρος στην ιδιαίτερη δυναμική που κυοφορείται από τη «συναισθηματική διάσταση» της επανάστασης. Δίνεται έμφαση στην ιστοριογραφική διαμάχη για τη φύση και την κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης, όπως αυτή κλιμακώθηκε ιδιαίτερα από το 1989. Η αναθεωρητική ιστοριογραφία της «σχολής Furet» πρόταξε μιαν ερμηνευτική αιτιακή αλυσίδα η οποία συνέδεε την «τρομοκρατική λαοκρατία» των Ιακωβίνων με τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό του 20ού αιώνα. Η αντίκρουση της αναθεωρητικής θέσης από πλειάδα ιστορικών ενισχύθηκε πρόσφατα από συγκριτικές προσεγγίσεις του πολυδύναμου επαναστατικού φαινομένου κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, στην Αγγλία, στις αμερικανικές αποικίες του βρετανικού στέμματος, στη Γαλλία και τις «αδελφές δημοκρατίες», που ανέκυψαν υποβοηθούμενες από το ωστικό κύμα της Γαλλικής Επανάστασης. Βασική διαπίστωση της ιστορικής αποτίμησης της διαμάχης, ο κυρίαρχος παροντισμός, ο οποίος εργαλειοποιεί το ιστορικό παρελθόν για να προλάβει ανάλογες «δυσοίωνες» εξελίξεις στο παρόν.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Michel Biard, Marisa Linton, Terror. The French Revolution and its Demons, Οξφόρδη, 2022.
François Furet, The French Revolution, Οξφόρδη, 1996.
Eric Hazan, A People’s History of the French Revolution Λονδίνο, 2017.
Lynn Hunt, Politics, Culture, and Class in the French Revolution, Oakland, 2004.
Jonathan Israel, Revolutionary Ideas. An Intellectual History of the French Revolution from the Rights of Man to Robespierre, New Jersey, 2014.
Annie Jourdan, Νέα Ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης, Αθήνα, 2023.
Georges Lefebvre, Η Γαλλική Επανάσταση, Αθήνα, 2003.
Peter McPhee, Liberty or Death. The French Revolution, New Haven, 2016.
Arno J. Mayer, The Furies: Violence and Terror in the French and Russian Revolutions, New Jersey, 2000.
George Rudé, The Crowd in the French Revolution, Οξφόρδη, 1959.
(Σε συνεργασία με τον καθηγητή Διον. Μπενέτο)
Εαρινό εξάμηνο
Θέμα: Η ανάπτυξη του αστικού φαινομένου στη μεσαιωνική Ευρώπη: Ιστοριογραφικές προσεγγίσεις και σύγχρονες πηγές
Περίληψη:
Το ζήτημα της αστικής ανάπτυξης ως στοιχείο πολιτισμικής και οικονομικής διαφοροποίησηςμέσα στα πλαίσια της προσπάθειας για την οργάνωση ταυτοτήτων αποτελεί το κεντρικό θέμα αυτού τουσεμιναρίου, με τη διαφορά ότι τη φετινή χρονιά η ανάλυση θα είναι σε μεγαλύτερο ιστοριογραφικόεύρος. Συγχρόνως επιχειρείται να ερμηνευθεί η μετάβαση στις διάφορες οικονομικές πραγματικότητες πουσχετίζονται με την ανάπτυξη των πόλεων στις διάφορες εποχές του Μεσαίωνα, με ενδιάμεσους σταθμούςτην ύστερη αρχαιότητα, το έτος 1000 και τον Ύστερο Μεσαίωνα.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Brown R., A History of Accounting and Accountants, Edinburgh 1905
Costen, M.D., The Cathars and the Albigensian Crusade,Manchester University Press, 1997.
Friedman J. B. and Figg Kr. M., Trade, Travel and Exploration in the Middle Ages, Anencyclopedia, Routlege 2017.
Gies F and Gies J., Life in a Medieval City, Harper and Row 1981.
Given J.B., State and Society in Medieval Europe: Gwynedd and Languedoc under outside Rule, CornellUniversity Press, 1990.
Goodlich M. and Ewald G., Violence and Miracle in the Fourteenth Century: Private Griefand Public Salvation,The University Chicago Press, 1995.
Graham-Leigh, E., The Southern French Nobility and the Albigensian Crusade, Woodbridge, 2005.
Mundy J.H., Studies in the Ecclesiastical and Social History of Toulouse in the Age of Cathars, Cornwall, 2006.
Philippe, B., Kriegel A., and Roche D., Etrejuif dans la société française du Moyen- Âge à nos jours, Complexe,1997.
Pounds, N.J.G., An economic history of medieval Europe, Longman, 1974.
Pryor, J., Commerce, Shipping and Naval Warfare in the Medieval Mediterranean, Variorum Reprints,1987.
Seaman, R., Epidemics and War: The Impact of Disease on Major Conflicts in History, ABC Clio,2018
Taylor, Cl., Heresy, Crusade and Inquisition in Medieval Quercy, York Medieval Press, 2011.
Tuming, P., Municipal Officials, Their Public, and the Negotiation of Justice in Medieval Languedoc, Brill,2013.
Woolf, A.H. and Cosmo A.G., A Short History of Accountants and Accountancy. London, 1912.
Εαρινό εξάμηνο
Θέμα: Ευγενείς στη νεότερη και σύγχρονη Ευρώπη
Περίληψη: To σεμινάριο εξετάζει τους οικονομικούς, πολιτικούς και κοινωνικο-πολιτισμικούς όρους ύπαρξης, αναπαραγωγής και διάκρισης (ή όσμωσης) των ευγενών, ενός ολιγάριθμου αλλά δυσανάλογα ισχυρού και εύπορου κοινωνικού σχηματισμού, ο οποίος, παρά τη βαθμιαία απώλεια προνομίων και της πολιτικής του πρωτοκαθεδρίας κατά τον 19ο αιώνα εξακολουθεί να επηρεάζει καθοριστικά την ιστορία των περισσότερων χωρών της Δυτικής, Κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης τουλάχιστον μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναδεικνύονται η πολυμορφία, οι έμφυλοι ρόλοι, οι παράγοντες συνοχής και διαφοροποίησης των ευγενών και ειδικότερα ο ενοποιητικός και συνάμα διακριτικός ρόλος της ευγένειας, της αριστοκρατικής δηλαδή κουλτούρας στις ευρωπαϊκές κοινωνίες από τα τέλη του 18ου ως τα μέσα, τουλάχιστον, του 20ού αιώνα.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Ράπτης Κ., «Επιβιώσεις και προσλήψεις του Μεσαίωνα στη νεότερη και σύγχρονη Ευρώπη: η περίπτωση των ευγενών», στο: Ο «σκοτεινός» Μεσαίωνας, Εταιρεία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 2010, 145-174
Bush M. L., The European Nobility, τομ. 1-2, Manchester 1983-1988
Cannadine D., The Decline and Fall of the British Aristocracy, Λονδίνο 1990
Dewald J., The European Nobility 1400-1800, Καίμπριτζ 1996
École Francaise de Rome, Les Noblesses Européennes au XIXe Siecle, Ρώμη 1988
Higgs D., Nobles in Nineteenth Century France: The Practice of Inegaletarianism, Βαλτιμόρη/Λονδίνο 1987)
Lieven D., The Aristocracy in Europe 1815-1914, Columbia Univrsity Press 1994
Mayer A., The Persistence of the Old Regime. Europe to the Great War, Ν. Υόρκη, 1990
Mosse W., “Nobility and Middle Classes in Nineteenth-Century Europe: A Comparative Study”, στο: KockaJ./Mitchell A. (επιμ.), Bourgeois Society in Nineteenth-Century Europe, Λονδίνο 1992, 70-102
Stone L./Fawtier Stone J. C., An Open Elite? England 1540-1880, Οξφόρδη 1984
