Χειμερινό εξάμηνο
Θέμα: H Βρετανία κατά τη βικτωριανή περίοδο
Περίληψη: Κατά τη λεγόμενη βικτωριανή εποχή (1837-1901 περ.), η Βρετανία, κοιτίδα της εκβιομηχάνισης, πατρίδα του πολιτικού και οικονομικού φιλελευθερισμού, και του κοινοβουλευτισμού, ανερχόμενη και εν συνεχεία κυρίαρχη αποικιακή δύναμη, υπήρξε κέντρο θεμελιωδών εξελίξεων που άσκησαν σημαντική επιρροή στο σύνολο του ευρωπαϊκού και εξω-ευρωπαϊκού κόσμου.
Στο σεμινάριο θα εστιάσουμε σε δομές, μετασχηματισμούς και τομές του κοινωνικού, οικονομικού, πολιτικού και πολιτισμικού βίου της βικτωριανής Αγγλίας: στην κοινωνική διαστρωμάτωση, στη συγκρότηση των αστικών και εργατικών τάξεων, στην ανάπτυξη και τον χαρακτήρα των αστικών κέντρων (ιδίως του Λονδίνου), σε ζητήματα πολιτικής, πολιτικών ιδεολογιών και λειτουργίας του κοινοβουλευτικού συστήματος, στα πολιτικά κόμματα, και στην ανάπτυξη πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων, στον πολιτικό και οικονομικό ρόλο των κυρίαρχων στρωμάτων, στα ανδρικά και γυναικεία πρότυπα και στερεότυπα, στις θέσεις, τους ρόλους και τις διαδρομές ανδρών και γυναικών, στο ιδεώδες της αστικής οικογένειας, την κεντρική θέση των παιδιών στο εσωτερικό της, την αντιμετώπιση της φτώχειας και τη συνακόλουθη δράση φιλανθρωπικών οργανώσεων, στην εργασία, την καθημερινή ζωή, τους πολιτισμικούς κανόνες, τις αντιλήψεις και προσλήψεις της εποχής από τους συγχρόνους της.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Chase, Karen, The spectacle of intimacy: a public life for the Victorian family, Πρίνστον, Princeton University Press, 2000.
Dixon, Thomas, The invention of altruism: making moral meanings in Victorian Britain, Οξφόρδη, Oxford University Press 2011.
Fraser, Derek, Urban politics in Victorian England: the structure of politics in Victorian cities, Λονδίνο, Macmillan Press 1979.
Hewitt, Martin, «Why the notion of Victorian Britain Does Make Sense», Victorian Studies, Vol. 48, No. 3 (Spring 2006), σ. 395-448.
Gunn, Simon, The public culture of the Victorian middle class: ritual and authority and the English industrial city, Μάντσεστερ, Νέα Υόρκη, Manchester University Press 2007.
Houghton, Walter, E., The Victorian Frame of mind, 1830-1870, Νιου Χέβεν και Λονδίνο, Yale UP c. 1985.
Kidd, Alan, Gender, civic culture and consumerism: middle class identity in Britain, 1800-1940, Μάντσεστερ, Νέα Υόρκη, Manchester University Press 1999.
Mangan, J.A., The games ethic and imperialism: aspects of the diffusion of an ideal, Λονδίνο, Πόρτλαντ, F. Cass περ. 1998.
Newsome, David, The Victorian world picture: perceptions and introspections in an age of change, Νιου Μπράνσγουικ, Rutgers UP 1997.
Steinbach, Susie, Understanding the Victorians. Politics, culture and society in nineteenth-century Britain, Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Routledge 2017.
Thompson, F.M.L., The rise of respectable society: a social history of Victorian Britain, 1830-1900, Λονδίνο, Fontana Press 1988.
Young, George Malcolm, Victorian England: portrait of an age, Λονδίνο, Oxford UP 1936.
Χειμερινό εξάμηνο
Θέμα: Διώκουσα κοινωνία; Κατασκευή ετεροτήτων στη Μεσαιωνική Ευρώπη
Περίληψη: Το σεμινάριο αυτό επικεντρώνεται στις διάφορες ομάδες (θρησκευτικές, εθνοτικές, κοινωνικές κτλ.) που βρέθηκαν στο περιθώριο της ευρωπαϊκής κοινωνίας κατά τον Κεντρικό και Ύστερο Μεσαίωνα λόγω κάποιων, πραγματικών ή υποτιθέμενων, χαρακτηριστικών που τους διαφοροποιούσαν από την πλειοψηφία. Αυτό περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, τις εβραϊκές και μουσουλμανικές κοινότητες, τους θεωρούμενους ως αιρετικούς, τους λεπρούς κ.ά. Στο σεμινάριο θα εξεταστούν οι παράγοντες που οδήγησαν στον τονισμό και τη συστηματικότερη κατηγοριοποίηση της ετερότητας κατά την περίοδο αυτή – καθώς και οι μέθοδοι περιορισμού, περιθωριοποίησης ή/και διωγμών που υπέστησαν οι ομάδες αυτές. Κεντρικό ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό οι τάσεις αυτές οδήγησαν στη «διαμόρφωση μιας διώκουσας κοινωνίας», κατά τη διάσημη διατύπωση του Robert Ian Moore. Εξετάζονται μεταξύ άλλων η ενίσχυση των συγκεντρωτικών και γραφειοκρατικών δομών της Εκκλησίας και της κρατικής εξουσίας, ο ρόλος των λογίων, οι κοινωνικές και δημογραφικές ανακατατάξεις, και τα πνευματικά και μεταρρυθμιστικά κινήματα της περιόδου.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
P. Biller & A. Hudson (eds.), Heresy and Literacy, 1000-1530 (Cambridge University Press, 1994).
C. Bruschi & P. Biller (eds.), Texts and the Repression of Medieval Heresy (York Medieval Press, 2003).
M. Carr, N. Chrissis & G. Raccagni (eds.), Crusading against Christians in the Middle Ages (Cham: Palgrave Macmillan, 2024).
R. Chazan, Medieval Stereotypes and Modern Antisemitism (Berkeley: University of California Press, 1997).
R. Chazan, The Jews of Medieval Western Christendom, 1000-1500 (Cambridge: Cambridge University Press, 2006).
J. Cohen, Living Letters of the Law: Ideas of the Jew in Medieval Christianity (Berkeley: University of California Press, 1999).
N. Cohn, Αγώνες για την έλευση της χιλιετούς βασιλείας του Θεού. Επαναστάτες, χιλιαστές και μυστικιστές αναρχικοί του Μεσαίωνα, μτφρ. Β. Τομανας (Αθήνα: Νησίδες, 2006).
J.K. Deane, A History of Medieval Heresy and Inquisition (Plymouth: Rowman & Littlefield, 2011).
M. Frassetto (ed.), Heresy and the Persecuting Society in the Middle Ages: Essays on the Work of R.I. Moore (Brill, 2006).
J.B. Given, Inquisition and Medieval Society: Power, Discipline and Resistance in Languedoc (Ithaca NY: Cornell University Press, 2001).
Α.Γ. Κοφινάκης, Η αίρεση των Μπεγκίνων του Λανγκντόκ. Αιρετικός λόγος και ριζοσπαστικός φραγκισκανισμός. Χιλιαστικές και συνοδικές μορφές αντίστασης στην παπική εξουσία των αρχών του 14ου αιώνα (Ηρόδοτος, 2021).
M. Lambert, Medieval Heresy: Popular Movements from the Gregorian Reform to the Reformation, 3rd ed. (Blackwell, 2002).
E. Le Roy Ladurie, Montaillou: village Occitan, 1294-1324 (Gallimard, 1978), ελλ. μτφρ.: Μονταγιού: ένα οξιτανικό χωριό από το 1294 έως το 1324, μτφρ. Ε. Καλπουρτζή – Ν. Κούρκουλος (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2008).
G. Leff, Heresy in the Later Middle Ages: The Relation of Heterodoxy to Dissent c.1250-c.1450 (Manchester: Manchester University Press, 1999).
R.I. Moore, The War on Heresy (Belknap Press, 2012).
R.I. Moore, The Formation of a Persecuting Society, 2nd ed. (Blackwell, 2006).
R.I. Moore, The Origins of European Dissent, rev. ed. (Blackwell, 1985).
D. Nirenberg, Communities of Violence: Persecution of Minorities in the Middle Ages (Princeton University Press, 1996).
G. Schwerhoff (Γ. Σβέρχοφ), Η Ιερά Εξέταση, μτφρ. Η. Τσιριγκάκης (Αθήνα: Εστία, 2010).
A. Sennis (ed.), Cathars in Question (York Medieval Press, 2016).
W.L. Wakefield and A.P. Evans (eds.), Heresies of the High Middle Ages: Selected Sources Translated and Annotated (Columbia University Press, 1969).
Εαρινό εξάμηνο
Θέμα: Γαλλική Επανάσταση. Μια διανοητική ιστορία
Περίληψη: Σύμφωνα με τον Enzo Traverso, η επανάσταση αποτελεί «βασική αναλυτική κατηγορία στην ιστορική ερμηνεία, η οποία συνεπάγεται μια ορισμένη προσέγγιση του παρόντος». Αυτή την ιδιαίτερη δυναμική της Γαλλικής Επανάστασης ως ιστορικού γεγονότος, συλλογικής μνήμης (τοπικής, εθνικής και παγκόσμιας), και ως ιστοριογραφικού προβλήματος επιχειρεί να φωτίσει το σεμινάριο. Υιοθετείται η οπτική της διανοητικής ιστορίας, η οποία ξεπερνά τις συχνά περιοριστικές ταξινομικές λογικές της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας, δίνοντας ανάμεσα σε άλλα βάρος στην ιδιαίτερη δυναμική που κυοφορείται από τη «συναισθηματική διάσταση» της επανάστασης. Δίνεται έμφαση στην ιστοριογραφική διαμάχη για τη φύση και την κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης, όπως αυτή κλιμακώθηκε ιδιαίτερα από το 1989. Η αναθεωρητική ιστοριογραφία της «σχολής Furet» πρόταξε μιαν ερμηνευτική αιτιακή αλυσίδα η οποία συνέδεε την «τρομοκρατική λαοκρατία» των Ιακωβίνων με τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό του 20ού αιώνα. Η αντίκρουση της αναθεωρητικής θέσης από πλειάδα ιστορικών ενισχύθηκε πρόσφατα από συγκριτικές προσεγγίσεις του πολυδύναμου επαναστατικού φαινομένου κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, στην Αγγλία, στις αμερικανικές αποικίες του βρετανικού στέμματος, στη Γαλλία και τις «αδελφές δημοκρατίες», που ανέκυψαν υποβοηθούμενες από το ωστικό κύμα της Γαλλικής Επανάστασης. Βασική διαπίστωση της ιστορικής αποτίμησης της διαμάχης, ο κυρίαρχος παροντισμός, ο οποίος εργαλειοποιεί το ιστορικό παρελθόν για να προλάβει ανάλογες «δυσοίωνες» εξελίξεις στο παρόν.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Michel Biard, Marisa Linton, Terror. The French Revolution and its Demons, Οξφόρδη, 2022.
François Furet, The French Revolution, Οξφόρδη, 1996.
Eric Hazan, A People’s History of the French Revolution Λονδίνο, 2017.
Lynn Hunt, Politics, Culture, and Class in the French Revolution, Oakland, 2004.
Jonathan Israel, Revolutionary Ideas. An Intellectual History of the French Revolution from the Rights of Man to Robespierre, New Jersey, 2014.
Annie Jourdan, Νέα Ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης, Αθήνα, 2023.
Georges Lefebvre, Η Γαλλική Επανάσταση, Αθήνα, 2003.
Peter McPhee, Liberty or Death. The French Revolution, New Haven, 2016.
Arno J. Mayer, The Furies: Violence and Terror in the French and Russian Revolutions, New Jersey, 2000.
George Rudé, The Crowd in the French Revolution, Οξφόρδη, 1959.
Εαρινό εξάμηνο
Θέμα: Φύλο και κοινωνία στην Ευρώπη, 19ος-20ός αι.: Η περίπτωση των μεσαίων και κυρίαρχων τάξεων
Περίληψη: To σεμινάριο εξετάζει τις έμφυλες διαστάσεις των ευρωπαϊκών κοινωνιών, εστιάζοντας στα μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα, δηλαδή στους ευγενείς και την αστική τάξη. Ειδικότερα, εξετάζει τη θέση ανδρών και γυναικών στα ποικίλα πεδία του οικογενειακού, κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού βίου, τους όρους πολιτισμικής κατασκευής και αναπαραγωγής της «ανωτερότητας» του ανδρικού ή αντίστοιχα της κατωτερότητας του γυναικείου «φύλου». Αντικείμενο του σεμιναρίου αποτελεί ακόμη η πορεία χειραφέτησης των γυναικών από καταναγκασμούς και διακρίσεις και η σταδιακή μεταμόρφωση των ανδροκρατούμενων ευρωπαϊκών κοινωνιών της νεωτερικότητας.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Αβδελά Έ., Ψαρρά Α. (επιμ.), Σιωπηρές ιστορίες: Γυναίκες και φύλο στην ιστορική αφήγηση, Αθήνα: Αλεξάνδρεια 1997
Βαρίκα Ε., Με διαφορετικό πρόσωπο: Φύλο, διαφορά και οικουμενικότητα. Αθήνα: Κατάρτι 2000
Βασιλειάδου Δ., Γ. Γιαννιτσιώτης, Α. Διαλέτη, Γ. Πλακωτός (επιμ.), Ανδρισμοί. Αναπαραστάσεις, υποκείμενα και πρακτικές από τη μεσαιωνική μέχρι τη σύγχρονη περίοδο, Gutenberg, Αθήνα 2019
Χάφτον, Ό., Ιστορία των γυναικών στην Ευρώπη (1500-1800), Αθήνα, Νεφέλη 2003
Anderson B., Zinsser J., A History of their Own. Women in Europe from Prehistory to the Present, vol. II, Ν. Υόρκη, Harper Perennial 1989
Bock G., Women in European History, Οξφόρδη: Blackwell, 2002
Diemel C., Adelige Frauen im bürgerlichen Jahrhundert. Hofdamen, Stiftsdamen, Salondamen 1800-1870, Fischer TBV, Φρανκφούρτη 1998
Duby G., Perrot M. (επιμ.), A History of the Women in the West: τόμ. IV-V., Cambridge 1993-1994
Των ίδιων (επιμ.), Γυναίκες και ιστορία: Πρακτικά συμποσίου, Σορβόννη 13-14 Νοεμβρίου 1992, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα 1995
Frader L., Rose S. (επιμ.), Gender and Class in Modern Europe, Cornell UP, Ithaca/ Λονδίνο 1996
Frevert U. (επιμ.), Bürgerinnen und Bürger. Geschlechterverhältnisse im 19. Jahrhundert, Γκέτινγκεν 1988
Montgomery F., Collette C. (επιμ.), The European Womens History Reader, Λονδίνο, Routledge 2002.
Scott J., Feminism and History, Οξφόρδη, OUP 1996.
